Handsüren
Basic information
Interviewee ID: 990356
Name: Handsüren
Parent's name: Süh
Ovog: Ogotor
Sex: f
Year of Birth: 1948
Ethnicity: Hoton
Additional Information
Education: higher
Notes on education: singer
Work: head of 'Women of the 21st Century' centre
Belief: Buddha
Born in: Tarialan sum, Uvs aimag
Lives in: Sühbaatar sum (or part of UB), Ulaanbaatar aimag
Mother's profession: herder
Father's profession: herder
Themes for this interview are:
(Please click on a theme to see more interviews on that topic)
education / cultural production
work
NGOs
travel
foreign relations
Alternative keywords suggested by readers for this interview are: (Please click on a keyword to see more interviews, if any, on that topic)
Please click to read an English summary of this interview
Please click to read the English transcription of this interview
Translation:
Буяндэлгэр -
Өнөөдөр 2009 оны 8-р сарын 25 мягмар гариг. Улсын дуурь бүжгийн эрдмийн театрын дуучин Хандаатай хоёрдахь удаагаа уулзаж байнаа. Тэгэхээр Хандаа найрал дууныхан байна ш дээ. Дуурь бүжгийн эрдмийн театрт ямар үүрэг ролийг гүйцэтгэж байсан бэ? Нэгдүгээрт. Хоёрдугаарт найрал дууны юунд байхад янз бүрийн юм сэтгэлд чинь хоногшсон янз бүрийн юм тохиолдсон л байгаа даа. Чи чинь хэдэн жил ажилласан гээд байгаа билээ? Найрал дуунд чинь.
Хандсүрэн -
27 жил.
Буяндэлгэр -
Пөөх 27 жил гэдэг чинь хүний амьдралын хамгийн сайхан нас тэнд л өнгөрсөн байна шүү дээ. Тэр дурсамжаасаа их тодорхой сайхан ярьж өгмөөр байна.
Хандсүрэн -
Найрал дуучин гэдэг чинь ерөөсөө найрал дуу бол ерөөсөө л симфони найрал хөгжим гэсэн үг.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Нэг талаасаа. Ер нь найрал дуу бол бүх хоолой 8 хоолой дуугардаг.
Буяндэлгэр -
Тэгдэг юмуу?
Хандсүрэн -
Тийм. 4 эрэгтэй эмэгтэй бол 4 хоолой, эрэгтэй 4 хоолой ингээд 8 хоолой дуугардаг.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тэгээд 8 хоолой дуугарна гэдэг чинь архестер дуугарч байна гэсэн үг.
Буяндэлгэр -
Аа ха. Их ур чадвар шаардагдах уу?
Хандсүрэн -
Маш их. Энэ дээр бол маш их ур чадвар шаардагдана.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тийм. Тэгээд найрал дуу гэдэг бол ерөөсөө хөгжмийн хэлээр бол бүх л хөгжим дуугарч байна гэсэн үг.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тэгээд одоо энэ опер дээр солистууд дуулж байна ш дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Солистууд гоцлол дуучин дуулж байна ш дээ.
Буяндэлгэр -
Тийм. Аа ха.
Хандсүрэн -
Тэрний ард дуулж байгаа дуучид ерөөсөө тэр гоцлол дуучдыг баяжуулж ард түмэн болж дуугарч байгаа юм л даа.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Ер нь л ард түмэн гэсэн үг дээ. Найрал дуучид гэдэг бол ард түмэн.
Буяндэлгэр -
За.
Хандсүрэн -
Тэр гол дүрийн дуучдыг ганц фон нь болж өгч байдаг.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Маш чухал үүргийг гүйцэтгэж байдаг.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Найрал дуучидгүйгээр опер гэж байхгүй.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тэгээд юу л даа. .... Найрал дуугүйгээр ямар нэгэн уран бүтээл тоглолоо гэж бодъё л доо. Солистууд ...
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тэрийг баяжуулж гол ролийг товойлгож гаргаж өгөхөд найрал дуучид маш их ролийг гүйцэтгэдэг.
Буяндэлгэр -
Аа ха. Тухайлбал чиний сэтгэлд хоногшсон олон найрал дуунд та нар бол оролцоо ш дээ тиймээ? Тэд нараасаа дурдаж ярихгүй юу? Сэтгэлд хоногшсон, хэцүү байсан. Эсвэл их амархан байсан?
Хандсүрэн -
Ер нь бол 40 гаруй 40 шахам опери гадаадын 20-иод 40 гаруй оперд тоглоход тэр оперийн бүх л дуунуудыг чинь найрал дуучид гүйцэтгэж байгаа юм л даа.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Энэ чинь маш хэцүү. Энд тэр нь хэцүү биш гэсэн юм байхгүй.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Бүгд л их хэцүү.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Бүгд одоо нот тэр өнгө хагас бүтэн өнгөнүүдэд дуугардаг. Маш нарийн өнгөнүүдэд дуугардаг.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Найрал дуучид. Солистоор дуулбал тийм биш ш дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Жишээлэх юм бол Догадез ч юмуу? Римимоль ч юмуу? нарийн хагас өнгөнүүд байдаг байхгүй юу. Тэрнийг чинь найрал дуучид бүгд дуугардаг байхгүй юу.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Өнгөнүүд чинь маш их онцлогтой. Энэ бол.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Найрал дууны тэр нарийн ур чадварыг хүн бүхэн ойлгодоггүй юм. Тэрийг чинь дуучид өөрсдөө л сайн мэднэ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Зүгээр ингээд хэлэхэд зүгээр дуучид дуулаад байна гэж сонсоод байдаг.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тэр дотор чинь янз бүрийн хагас бүтэн ... дуугарч байдаг. Тэгж байж тэр сайхан өнгөнүүд гардаг.
Буяндэлгэр -
Танай найрал дууны ямар удирдаач нар ямар багш нар байсан юм? Яаж та нар бэлтгэл хийдэг байсан юм?
Хандсүрэн -
Би 63 онд теарт орохоос эхлээд Лувсаншарав багш, Дарамзагд гуай байсан. Мяасүрэн гуай байсан.
Буяндэлгэр -
Манай дандаа нэртэй хөгжмийн зохиолчид байсан байна ш дээ.
Хандсүрэн -
Дандаа нэртэй хөгжмийн зохиолчид Хайдав хорместер, Даваахүү багш их сайхан уран бүтээлч хүн байсан.
Буяндэлгэр -
Аа ха. Тэр чинь хэдэн онд байлаа?
Хандсүрэн -
60, 70-аад оны хүн ш дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха. Хойно төгсөж ирсэн тиймээ?
Хандсүрэн -
Оросод төгсөж ирсэн.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Сүүлийн үед бол Хайдав багш 10-аад жил багшилсан.
Буяндэлгэр -
Аа ха. Энэ их олон багш нар та нарыг удирдаж байжээ тиймээ? Тэр багш нарын онцлог шинж, зан авир, хүн удирдах зан авир, ааш зан, ур чадвар энэ тэрийг бас сонирхмоор байх юм?
Хандсүрэн -
Лувсаншарав багш бол маш их өндөр шаардлагатай.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Хатуу зарчимтай. Хүнд уран бүтээл гаргахад маш их чанга гараар хүмүүжүүлдэг байсан л даа.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Маш их хатуу зарчимтай байсан.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тийм ч учраас уран бүтээл ер нь их сайн гардаг байсан.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Лувсаншарав багш бол өөрөө их өндөр боловсролтой.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Хүмүүсийг маш сайн ажиллуулж чаддаг тийм хүн байсан. Дарамзагд багш бол их зөөлхөн. Тэгэхдээ өөрөө маш их мэргэжилдээ их сайн хүн.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Өөрөө концертместерээ хийгээд тэгээд юу яадаг байсан. Өөрөө концертместерээ хийгээд тоглоод бүх паарчуудыг заахад хүмүүс маш их сайн сурдаг байсан.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Хамгийн гол нь концертместер маш чухал үүрэг гүйцэтгэдэг л дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Мяасүрэн багш ч гэсэн маш их тийм зөөлхөн багш байсан.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Ер нь бол бас шаардлага тийм өндөрт тавьж чаддаггүй байсан.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Яагаад гэвэл их зөөлхөн учраас тэгэхдээ заах арга их сайтай. Тийм хүн байсан.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Даваахүү багш бол их мэргэжилдээ маш сайн. Маш сайхан ч хүн байсан. Өөрөө концертместерээ дуулчихна. Тэгээд хүмүүст их соёлтой ханддаг. Тийм хүн байсан.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Дуучиддаа маш соёлтой ханддаг. Соёлтой хүн байсан.
Буяндэлгэр -
Аа ха. Хүнийг их хүндэтгэдэг хүн байсан юм байна тиймээ?
Хандсүрэн -
Хүнийг их хүндэлдэг хүн байсан.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Ер нь их зарчимч аягүй их хүндэлдэг. Хүнийг их хүндэлдэг хүн. Хүнийг хүндэлдэг хүнд хүмүүс их дуртай ш дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Манай найрал дуучид бол Даваахүү багшид их хайртай Даваахүү багшийгаа их хүндэлдэг тийм л байсан.
Буяндэлгэр -
Хэдэн жил болсон бэ? Залуугаараа өөд болчихсон уу?
Хандсүрэн -
Тийм. Залуу ...
Буяндэлгэр -
Юугаар өөд болсон бэ?
Хандсүрэн -
40 гараад 40 хэдтэй л байсан байх. Тэгээд нэг л мэдэхэд тийм хүнд өвчин туссан юм шиг байна лээ. Нэг л мэдэхэд Даваахүү багш тийм хүнд байдалд орчихсон байсан.
Буяндэлгэр -
Аа ха. Хэдэн жил болсон бэ?
Хандсүрэн -
Багшлаад уу?
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Багшлахдаа манайд бол 5, 6 жил л багшилсан. Тэгээд өөрөө өөр газар багшилж байсан. Өшөө чинь Хайдав багш байсан л даа. Хайдав багш бол өөрөө мэргэжилдээ сайн. Заах арга барилын хувьд сүүлийн үед их сайн болсон. Сургууль төгсөж ирээд ...
Буяндэлгэр -
Өөрөө дуучин байсан ш дээ тиймээ?
Хандсүрэн -
Өөрөө дуучин байсан. Сайхан дуулдаг байсан. Сайхан басс хоолойтой тийм хүн байсан. Тэгээд найрал дуунд ажиллаж байгаад явсан.
Буяндэлгэр -
Тэтгэвэрт гарсан хойноо та нарт багшилсан уу?
Хандсүрэн -
Хэн?
Буяндэлгэр -
Хайдав багш?
Хандсүрэн -
Үгүй ш дээ. Хайдав гэдэг чинь өөр хорместер байсан.
Буяндэлгэр -
Өөр хүн юмуу? Ардын жүжигчин Хайдав биш үү?
Хандсүрэн -
Биш. Биш.
Буяндэлгэр -
Би тэрэнтэй чинь андуураад байна.
Хандсүрэн -
Найрал дуучин байж байгаад хорместерээр сургуульд яваад төгсөж ирээд ажилласан.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Хамгийн сүүлд нь Хайдав багштай ажиллаж байгаад би чинь театраас тэтгэлэг гэдэг юмаар гарсан.
Буяндэлгэр -
Тэр чинь хэдэн он байсан юм бэ?
Хандсүрэн -
91 он байсан.
Буяндэлгэр -
91 он уу?
Хандсүрэн -
Тийм.
Буяндэлгэр -
Ардчиллын дараахан байна ш дээ тиймээ?
Хандсүрэн -
Ерөөсөө ардчиллын дараахан.
Буяндэлгэр -
Тэр үед чинь баахан улсуудыг тэтгэвэрт гаргасан. Тэр үеэр юм байна.
Хандсүрэн -
Тийм. Тэр үед Бямбасүрэнгийн 20-р тогтоол гээд тэр бол Бямбасүрэнгийн 20-р тогтоол гээд байгаа ш дээ.
Буяндэлгэр -
Тийм.
Хандсүрэн -
Аав ээж хоёр нь тэтгэвэрт гараагүй байхад хүү охин хоёр нь тэтгэвэрт гарч байсан үе ш дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тэр их хэцүү үйл явдал болж байсан. Амьдрал маш хүнд болж байсан. Бямбасүрэнгийн тэр 20-р тогтоол Монголын ард түмэнд маш их хүнд бэрхшээл хүнд дарамт авч ирсэн л дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Эдийн засгийн хувьд ч гэсэн тэр хүмүүсийн амьдралын хувьд ч гэсэн хүнд дарамт авч ирсэн хүн юм байгаа юмдаа.
Буяндэлгэр -
Улсын дуурь бүжгийн эрдмийн театр чинь гадаадын хичнээн багцаагаар хичнээн ямар ямар оперууд тавьсан бэ? Их олон опери тавьсан санагдаад байх юм.
Хандсүрэн -
Ер нь 1000 гаруй миний мэдэхийн миний байх үед бол би л дуурьт ороод ажилласан цагаас хойш би 1000 гаруй концертны уран бүтээлд оролцсон.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
За тэгээд одоо опер гэхэд чинь гадаадын опериуд бид нар чинь бас бүжгийн жүжигт бас тоглодог ш дээ.
Буяндэлгэр -
Тийм үү?
Хандсүрэн -
Тийм. Дуутай. Бүжгийн жүжиг чинь балет бас дуутай ш дээ.
Буяндэлгэр -
Тухайлбал ямар ямар балетууд дуутай байсан бэ? Одоо мартчихаад байна.
Хандсүрэн -
Балетуудаас чинь Дон-хикот байсан байх. Дон-хикотод чинь бид нар бас янз бүрийн ард түмэн болж ард түмэн болж цаана нь бүжиглэх барих ард түмэн болж оролцдог.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тэгээд тиймэрхүү юмнууд юунд байдаг юм. Смиралда смиралдаад бид нар дуулдаг байсан. Тэр чинь бас дуутай. Бид нар бас оролцоно. Бүжиглэнэ. Би бүр тэнд чинь хатан хаан Дарьбазарт тоглодог Занабазар гуай бид хоёр Занабазар гуай хаанд би хатанд нь бас тоглож байлаа.
Буяндэлгэр -
Өө за?
Хандсүрэн -
Гэх мэтчилэнгээр...
Буяндэлгэр -
Их гоё юм байна.
Хандсүрэн -
Тэгээд тэр бүжгийн жүжгүүд бол бас нэлээд хэдэн жүжгүүдэд найрал дуучид оролцож тоглодог ш дээ.
Буяндэлгэр -
Энэ дээр байна уу?
Хандсүрэн -
Байгаа. Байгаа.
Буяндэлгэр -
Жишээлбэл Смиралда, Дон-хикот ....
Хандсүрэн -
/ Эндээс харчихъя/ Шилкуншиг байна. Чайковскийн Шилкуншиг, тэгээд сонгодог бүжгийн цомирлог гээд байна.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Бид нар оролцдог байсан.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Ер нь бол нэлээд олон юунд оролцсон шүү. Тэгээд ард түмэн ард нь фон болж оролцох ард түмэн олон ард түмэн байх ёстой юм бол тэнд нь хор хэрэгтэй л байдаг. Хэрэгтэй л байдаг. Оролцдог. Наана нь яахав бүжгийн балетч бүжиглээд ард нь ард түмэн бас хэрэгтэй. Тийм шаардлага гарах юм бол хороос л ордог. Янз бүрийн улсууд оролцоно доо. Хөгшин залуу ард түмэн ямар улсууд байдаг билээ. Ард түмэнд хөгшин ч байдаг. Залуу ч байдаг. Тэр бүгд л оролцдог.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Эрэгтэй, эмэгтэйгүй бүгд тариачин ч байна. Тиймээ?
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Янз бүрийн л ард түмэн байдаг биз дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Янз янзын орны оросын тариачид ч байдаг юмуу? Тиймээ?
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Ямар ард түмнийг харуулсан байна тэр бүхэн л оролцдог байсан. За тэгээд бид нар чинь бас опери бол яахав опериуд гэхэд чинь ер нь опери гэдэг чинь ерөөсөө ард түмнийг төлөөлж дуу хоолой болдог юм чинь ерөөсөө л найрал дуучид байдаг ш дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Гол ролийг ганц амьдруулж өгдөг ард түмэн бол найрал дуучид байдаг.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Хөгжим байдаг. Бид нар Паустад тоглож байсан. Тэгээд Чайковскийн Евгений Онегин байж байна.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Паргаванческийн Урасалк, Архмановын Алеко, Родиный Игорь ван гээд эхнээс нь хэлэхэд ийм байна. Тэгээд Бизегийн Кармен гээд .... Пучений Чой-Чой-Сан ...
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
...Тэгээд Монгол дууриас гэхэд Дамдинсүрэн гуайн Учиртай гурван толгой дуурь байж байна.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Дамдинсүрэнгийн Жаргалын зам дуурь байж байна.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тэгээд Дамдинсүрэнгийн Тэмцэл байна. Дамдинсүрэнгийн Амарсанаа гээд Дамдинсүрэн гуайн дуурь их байдаг ш дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тийм. Дамдинсүрэн гуайн Мартагдашгүй 42 хоног гээд л ...
Буяндэлгэр -
Тийм дуурь байдаг юмуу? Тэрийг нь би мэдэхгүй юм байна. Тэр чинь юуны тухай вэ?
Хандсүрэн -
Мартагдашгүй 42 хоног гэдэг чинь одоо тэр нөгөө юу байна ш дээ. Босоогоороо нас бардаг.
Буяндэлгэр -
Аа ...
Хандсүрэн -
Дамдинсүрэн.
Буяндэлгэр -
Тийм. Манлай баатар Дамдинсүрэн.
Хандсүрэн -
Манлай баатар Дамдинсүрэн.
Буяндэлгэр -
Тэрний тухай юмуу? Манлай баатар Дамдинсүрэнгийн тухай юу? ... Гамингийн шоронд амьсгаа хураахдаа босож ...
Хандсүрэн -
Босоогоороо нас бардаг.
Буяндэлгэр -
Босоогоороо амь хураасан гэж ...
Хандсүрэн -
Аа ха.
Буяндэлгэр -
Тэр чинь бүр үнэн явдал гэж байгаа юм. Тэрнээс үндэслэж 42 хоног гэсэн дуурь бичсэн юмуу?
Хандсүрэн -
Аа ха.
Буяндэлгэр -
Би ерөөсөө мэдэхгүй юм байна.
Хандсүрэн -
Шараа голын гурван хаан байна.
Буяндэлгэр -
Аа ха. Шараа голын гурван хаан чинь бас Дамдинсүрэн гуайнх юмуу?
Хандсүрэн -
Тийм. Тэгээд Гончигсумлаа гуайн Үнэн байж байна.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Мөрдоржийн Хөхөө Намжил, Жаргал гээд Лувсаншарав багшийн Ханбүргэд, Шивээ-Хиагт, Нүцгэн ноён.
Буяндэлгэр -
Нүцгэн ноён чинь юуны тухай билээ? Дуулсан мөртлөө би ерөөсөө санахгүй байна.
Хандсүрэн -
Нүцгэн ноён гээд тэр чинь ...
Буяндэлгэр -
Ламбагуайн нулимсыг би санаж байна. Ламбагуайн нулимс чинь бол нөгөө Нацагдоржийн зохиолоор хийсэн тэр чинь хөгжмийн зохиолч нь хэн билээ? Нацагдорж байна уу? Хэн байна?
Хандсүрэн -
Ламбагуайн нулимс уу?
Буяндэлгэр -
Аа ха. Тэр чинь нэлээд сүүлийн үеийнх ...
Хандсүрэн -
Билэгжаргалынх. Нацагдоржийн Үүлэнзаяаг бол тэгээд Дарамзагд багшийн Нүүдлийн зам гээд дуурь байдаг.
Буяндэлгэр -
Бас тийм юу байдаг юмуу?
Хандсүрэн -
Бас тийм дуурь байдаг юм. Тэд нар 70, 80-иад оны үед л тавигдсан дууриуд л даа.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Зарим нь ч хэдэн удаа тоглогдсон. Зарим нь нэлээд олон удаа тоглогдсон.
Буяндэлгэр -
Өөр юу байна? Би заримын бас мартчихаад байна.
Хандсүрэн -
Тэгээд бид нарт бол бас кантактууд байна ш дээ.
Буяндэлгэр -
Тийм.
Хандсүрэн -
Тэд нар чинь бас дэлхийд нэртэй тэгээд бүр алдартай кантактуудыг бид нар бас дуулж байсан. Сүдовын нөгөө юу ... Шаравын Замбуулингийн нар гээд л ....
Буяндэлгэр -
Дуурь юмуу?
Хандсүрэн -
Тийм кантакт.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Аа тэгээд Битховений 9-р симфони байна. Шаравын 2-р симфони байна.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Чинзоригийн одоо бас кантактууд байна. Лувсаншарав багшийн эх орон гээд гэх мэтчилэнгийн бас эдгээр юунууд чинь том хэмжээний уран бүтээлүүдэд ордог л доо.
Буяндэлгэр -
Аа ха. Хангалын ер нь дуурь байдаг уу?
Хандсүрэн -
Хангалын ерөөсөө бүжгийн жүжиг л байдаг ш дээ.
Буяндэлгэр -
Тийм үү? Ямар бүжгэн жүжиг байдаг юм?
Хандсүрэн -
Шарилжин дундах цэцэг.
Буяндэлгэр -
Тийм үү?
Хандсүрэн -
Эрдэнэтийн уулс билүү?
Буяндэлгэр -
Тийм. Эрдэнэтийн уулс гээд санаж байна.
Хандсүрэн -
Тийм.
Буяндэлгэр -
Танайд чинь их авъяастай хөгжмийн зохиолч байсан тиймээ? Чинзориг, Хангал энэ тэр гээд.
Хандсүрэн -
Хангал, Чинзориг энэ тэр чинь сүүлийн үеийн нэрд гарч байсан чадварлаг уран бүтээлчид насалсангүй.
Буяндэлгэр -
Харин тийм. Насалсангүй бүгдээрээ өөд болчих юм.
Хандсүрэн -
Харин тийм.
Буяндэлгэр -
Тэд нар чинь их Монголын хөгжмийн урсгалд шинэ юм оруулж ирсэн гэж ярьдаг юм байна лээ.
Хандсүрэн -
Тийм. Монголын сүүлийн үеийн хөгжмийн уран бүтээлд шинэ урсгалуудыг бий болгосон л доо. Билэгжаргал байж байна. Хангал байж байна. Чинзориг.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Жанцанноров бас л Монголын ...
Буяндэлгэр -
Том хөгжмийн зохиолч шүү дээ. Том уран бүтээл хийсэн шүү. Мандухай цэцэн киноны хөгжим энэ тэр бол гоё шүү. Киног бол амьдруулж өгсөн хөгжим шүү.
Хандсүрэн -
Тэр киног ч амьдруулж өгсөн. Ер нь тэгээд Мандухай цэцэн хатан кино чинь Монголд хамгийн сүүлийн киноноос сайхан кино болсон л доо. Манай кинонуудаас чинь Цогттайж, Мандухай цэцэн хатан сайхан кинонууд болсон. Цогттайжийг гүйцэх кино байхгүй л харагдаад байдаг байсан даа.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тэгсэн чинь сүүлийн үед Мандухай цэцэн хатан тиймээ? гарч ирсэн.
Буяндэлгэр -
Найрал дууны танайх чинь хичнээн хүнтэй байсан гэлээ?
Хандсүрэн -
Манайх чинь 40-өөд хүнтэй байсан.
Буяндэлгэр -
40-өөд хүнтэй байсан уу?
Хандсүрэн -
Тийм.
Буяндэлгэр -
Тэгээд тэр 91 онд тэтгэвэрт гарахад 40-өөд хүнийг бүгдийн гаргасан хэрэг үү?
Хандсүрэн -
20-иод л хүн үлдсэн байх.
Буяндэлгэр -
Талын тэтгэвэрт гаргачихсан гэсэн үг байна ш дээ.
Хандсүрэн -
Ер нь ихэнх нь гараад явчихсан даа. Тэгээд яах вэ? залуу уран бүтээлчид найрал дууны анги төгссөн залуучууд ер нь тэгээд юу яасан л даа. Сэлгэж найрал дууны хамт олон бий болсон л доо.
Буяндэлгэр -
Манайд чинь найрал дууны дуулаачдыг бэлддэг юмуу? Бэлддэг байсан юмуу?
Хандсүрэн -
Бэлддэг байсан.
Буяндэлгэр -
Хаана бэлддэг юм?
Хандсүрэн -
Дотооддоо. Найрал дуучдын дуулаачдын дээд сургууль гээд тэр үед байсан. Одоо бол дуулаачийн дээд сургууль гээд одоо чинь соёл урлагийн дээд сургууль болчихсон тиймээ?
Буяндэлгэр -
Дуулаачдын дээд сургууль гэж манайд байсан юмуу?
Хандсүрэн -
Байсан юм. Одоо тэр Баадайжав, Уртнасан энэ тэр төгсөж байсан ш дээ. Анхны төгсөлтүүд чинь.
Буяндэлгэр -
Аа аа. Хаана байсан юм? Хөгжим бүжгийн коллежийн дэргэд байсан юмуу?
Хандсүрэн -
Багшийн сургуулийн тэнд. Одоо багшийн сургууль гээд байна ш дээ.
Буяндэлгэр -
Тийм.
Хандсүрэн -
Тэнд бэлтгэгддэг байсан. Кино драмын анги ...
Буяндэлгэр -
Тийм.
Хандсүрэн -
Тэнд л бэлтгэгддэг байсан. Тэгээд найрал дууны анги тэндээс сэлгэгддэг байсан. Боловсон хүчнээ голдуу мэргэжлийн боловсон хүчнүүд ирж байгаа юм л даа.
Буяндэлгэр -
Аа ха. Та нар 20-иод хүнийг 90 хэдэн онд тэтгэвэрт гаргалаа тиймээ? Тэгэхэд юу бодогдож байсан бэ? Ингэх ёстой юм бодож байсан уу? Юу бодогдож байсан бэ? Ингэх ёстой гэж бодож байсан уу? Цочирдсон уу?
Хандсүрэн -
Тэр ерөөсөө гэнэтийн л юм болсон ш дээ. Ерөөсөө нэг өглөө орж ирээд л за ийм ийм улсууд ингээд юунд гаргалаа. Тэтгэлэгт ийм улсууд орон тооны цомхотгол гэж бараг хэлээд байгаа юм л даа. Тэгэхдээ тэр чинь нэг тэтгэлэг гэсэн юмаар гараад байгаа ш дээ.
Буяндэлгэр -
За?
Хандсүрэн -
Гэнэт халагдаж байгаа тэр чинь. Бид нар өөрсдөө мэдээгүй байсан.
Буяндэлгэр -
Аа ха. Гэнэтийн халагдлын цалин мөнгө гэж өгч байсан ш дээ. Өгч байсан уу?
Хандсүрэн -
Тийм юм өгөөгүй. Тийм юм өгөх нь битгий хэл бид нар ерөөсөө тэр үеийн цалин чинь нэлээд өндөр цалин байсан ш дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
750 төгрөг гэдэг чинь ...
Буяндэлгэр -
Өндөр цалин байна ш дээ. Дээд мэргэжлийн инженер техникчид авдаг тийм цалин байсан байна ш дээ.
Хандсүрэн -
Тийм. Миний хувьд тийм цалин авч байсан.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тэгээд дараа нь тэтгэлэг гэдэг юмаар гаргаад ерөөсөө нөхөн олговор гэдэг юмаар ...
Буяндэлгэр -
За нөхөн олговор гэхээр яах вэ? Сарын тодорхой хэмжээний мөнгө авах уу?
Хандсүрэн -
Мэдэхгүй тэр үед би ерөөсөө авдаг ч үгүй байсан. Ер нь авах ч юм байхгүй байсан. Тэр үед мөнгөний ханш уначихсан тэр чинь 700 төгрөг чинь тэр үед чинь ер нь бараг 70 төгрөг болж байсан уу? яасан. Тийм л юм болж байсан.
Буяндэлгэр -
Хнн. Навс унасан байна шүү.
Хандсүрэн -
Тийм ш дээ.
Буяндэлгэр -
Ямар аймаар болсон юм бэ?
Хандсүрэн -
Тэр чинь ерөөсөө бүр 100 төгрөгний цалинтай гэж бодоход чинь 10 төгрөг болж байлуу тэгж байсан. 100 дахин унаж байгаа байхгүй юу. Бараг 70 төгрөг л авч байсан байх.
Буяндэлгэр -
Нөхөн олговор өгч байгаа юмуу?
Хандсүрэн -
Тийм нөхөн олговор.
Буяндэлгэр -
Аа ха. Тэр чинь одоо хэдэн жил тэгж явсан бэ?
Хандсүрэн -
Тэр чинь ерөөсөө 3, 4 жил тэгж явсан. Тэгээд сүүлд нь бөөн юм болсоор байгаад 10, 20 төгрөг нэмээд байсан уу? яасан би тэрийг авдаггүй байсан.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Аваад ч юу авах юм билээ? Нэг тийм юм болоод нөхөн олговор өгөөд гарсан юм. Жил гаруй болж байгаад очиход 2, 300 төгрөг тиймэрхүү юм байж л байдаг байсан.
Буяндэлгэр -
Их хохироосон байна шүү.
Хандсүрэн -
Их хохирсон ш дээ. Тэрийг аваад ч яах юм билээ?Авна гэж очиж очерлоод ч яах юм билээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тийм л байсан. Тэгээд театраас гарч байхдаа бид нар бас залуу байсан юм чинь.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
40 орчим настай байсан. Гараад зөндөө олон курс төгссөн би.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Эхлээд гоо сайхны курс төгсөөд ...
Буяндэлгэр -
Биеэ их дайчилсан байна ш дээ.
Хандсүрэн -
Эхлээд дагалдангаар гоо сайханд орж явж байснаа сүүлд нь анагаах ухааны дээд сургуулийн дэргэд нэг анагаах ухааны дунд сургууль гэж байсан ш дээ.
Буяндэлгэр -
Тийм.
Хандсүрэн -
Мэргэжлээсээ шал ондоо юм төгсөж байгаа юм чинь. Тэнд гоо сайхны курс төгссөн.
Буяндэлгэр -
Ямар хугацаатай?
Хандсүрэн -
Сарын курс. Гоо сайхны сарын курс бүр мэргэжлийн түвшинд төгссөн.
Буяндэлгэр -
Ямар догь юм.
Хандсүрэн -
Тэр чинь 4, 5 их эмч нар, арьсны их эмч гоо заслын арьсны дандаа анагаахын сургуулийн багш нар төгсөж байсан юм.
Буяндэлгэр -
Аа ха. Зааж байсан байна ш дээ.
Хандсүрэн -
Аа ха. Тэрнийг туршаад тэгээд гоо засалч болоод ...
Буяндэлгэр -
За?
Хандсүрэн -
Тэгээд гоо заслынхаа тэрүүгээр нэг жил гаруй гоо заслын гоо сайхны салон байгуулаад ажилласан.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тэгээд дараа нь гоо сайхныхаа тэр юугаар салоныхаа чиглэлээр одоо нэг Монголын миссүүд байна ш дээ.
Буяндэлгэр -
Тийм.
Хандсүрэн -
Тэрэнд чинь анх удаа би юу яагаад. Одоо зөвлөлгөө өгөөд ...
Буяндэлгэр -
За?
Хандсүрэн -
Сургалт явуулаад тэгээд гоо сайханчдыг миссүүдийн үс зүсийг янзлах бүх л талын зөвлөлгөө өгөөд тийм л ажил хийж эхэллээ ш дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Янз бүрийн ажил хийсэн. Наймаанд ч явж үзлээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Эмират хүртэл наймаа хийж үзлээ.
Буяндэлгэр -
/ Инээв/
Хандсүрэн -
Эмират ...
Буяндэлгэр -
Тэр чинь хэдэн он байсан бэ?
Хандсүрэн -
Тэр чинь 94 он байсан.
Буяндэлгэр -
94 он?
Хандсүрэн -
94 онд Эмират явж анхныхаа бизнесийг хийж байлаа.
Буяндэлгэр -
За?
Хандсүрэн -
Цахилгаан бараа авч ирж ер нь тэр бол маш их ашигтай байсан.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Ашигтай бизнес байсан л даа. Хамгийн гол нь юу гэхээр зэрэг манай Казакстанд манай онгоц буудаг байсан ш дээ.
Буяндэлгэр -
За?
Хандсүрэн -
Тэр нь явахаа болиод тэгээд хаагдчихсан.
Буяндэлгэр -
/ Инээв/ Янз янзаар үзэж алдсан байна ш дээ. Гандан буурахгүй.
Хандсүрэн -
Англи хэлний курс хүртэл төгсөж үзлээ. / Инээлдэв/ Янзтай олон юм үзлээ. Тэгээд Хөх хот юу гэж үлдэх вэ? Хөх хот хүртэл наймаанд явж үзлээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Янз янзын юм хийж үзлээ дээ. Тэгээд төрийн бус байгууллага хүртэл байгуулж үзлээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Дуулаачдын холбоог хүртэл байгуулалцаж үзлээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
За тэгээд бас эмэгтэйчүүдийн төрийн бус байгууллага байгуулж үзлээ.
Буяндэлгэр -
За?
Хандсүрэн -
Эмэгтэйчүүд 21-р зуун ...
Буяндэлгэр -
Одоо ч тэргүүнээр ажиллаж байгаа биз дээ?
Хандсүрэн -
Одоо тэргүүнээр ажиллаж байгаа л даа. Тэгээд бүсгүйчүүд 21-р зуун гэж энэ төрийн бус байгууллага байгуулснаар би бас их хөдөө орон нутгийн эмэгтэйчүүдэд өрх толгойлсон, ажилгүй залуучуудад янз бүрийн сургалт явуулдаг.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Амьдрах ухаанд нь туслах, арга ухаанд сургах тийм сургалтуудыг жилд нэг удаа явуулдаг юм.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Бүр Увс аймгийн Тариалан суманд очиж явуулдаг юм. Тэр бас миний төрсөн нутаг л даа.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тэгээд бас нутгийнхаа ард түмэнд миний ээж аавын минь нутаг өвөө эмээ өвөг дээдсийн минь нутаг тэр сайхан нутагт төрснийхээ хувьд ч гэсэн тэр ард түмэндээ бага ч гэсэн хувь нэмэр оруулъя.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Энэ хүнд бэрх цаг үед бас тэр ард түмэнд бас жаахан оюуны хөрөнгө оруулалт оруулъя гэж бодсон л доо.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тэгээд жилд нэг удаа хол болохоор хэцүү л дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Зардал мардлаас эхлүүлээд. Тэгэхдээ боломж гаргаад очдог юм.
Буяндэлгэр -
Хэдэн удаа очсон?
Хандсүрэн -
Ер нь бол би 4 удаа очсон юм байна. Тийм 4 удаа очсон. Тэгээд бас ер нь Монголын 4 зүг 8 зовхист бас явж үзлээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Би чинь бас нөгөө гоо сайхныхаа курсыг төгсчихөөд хөдөө Сүхбаатар, Хэнтий Сүхбаатараар бас явсан ш дээ.
Буяндэлгэр -
За.
Хандсүрэн -
Хөдөө малчин охин дээр хүртэл очиж чи хичнээн сайхан малчин охин байлаа ч гэсэн жилийн 4 улиралд манайх чинь жилийн 4 улиралд хэцүү ш дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Хавар, намар, зуны халуун бас нүүрээ хамгаалах нарнаас хүйтнээс хамгаалах хичнээн хөдөө орон нутагт байлаа ч гэсэн бас гоо сайхан өөрийнхөө төрх байдлаа алдахгүйгээр сайхан явж болох зөвлөлгөөг хүртэл малын дэргэд очоод зөвлөлгөө өгч байлаа.
Буяндэлгэр -
Тэр чинь их буянтай ажил ш дээ.
Хандсүрэн -
Тийм.
Буяндэлгэр -
Хүн болгон тэгээд явахгүй ш дээ.
Хандсүрэн -
Тийм ш дээ. Замд тааралдсан малчин эмэгтэйчүүдэд зөвлөлгөө өгчихөөд л ...
Буяндэлгэр -
Их дуртай хүлээж авна биз?
Хандсүрэн -
Дуртай хүлээж авч байсан. Хүлээж авалгүй яахав.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Ёстой бид нар ийм юм мэддэггүй. Миний нүүр маань ингээд гар маань ингээд гээд хэлж л байлаа.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Хичнээн ийм байлаа ч гэсэн чи өөрийгөө бас эмэгтэй хүн байна тиймээ?
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Зүс царайдаа бас анхаарал тавьж бай.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Малынхаа гарч байгаа түүхий бүтээгдэхүүнээр сүү таргаар өөрөө нүүр гартаа яаж хэрэглэх тухай зөвлөлгөө өгөөд явж байлаа.
Буяндэлгэр -
Тэр чинь жинхэнэ натуральный бүтээгдэхүүн.
Хандсүрэн -
Их хэрэгтэй. Шар ус, таргаар жин тавих маск хийх, маск тавих гээд тэр чинь бас их тэжээл өгдөг байхгүй юу.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тэгээд гарын доор байгаа бүтээгдэхүүнээр өөрөө өөртөө хэрэглэх тийм аргуудыг ...
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Хэнтий, Сүхбаатарт би хэдэн онд очиж байлаа? 93 онд очиж байлуу? 90 онд билүү?
Буяндэлгэр -
93 байхаа. Алтан овооны юунд яваа биз дээ?
Хандсүрэн -
93 онд очсон уу? 92 онд очсон уу?
Буяндэлгэр -
93 уу? 92 уу? тэр хавьцаа л байх.
Хандсүрэн -
Тэгж явж байсан юм.
Буяндэлгэр -
Хөдөө малчдад гоо сайхны зөвлөлгөө өгнө гэдэг нээрээ их буянтай ажил шүү.
Хандсүрэн -
Тэгээд тэр Хэнтий, Сүхбаатараар гоо сайхны зөвлөлгөө өгч явж байсан хүн би л юм байлаа л дээ. Ер нь юу ч мэддэггүй байсан юм. Тэр үед тиймэрхүү юм анхаарал хотоос ийм хүн ирж бид нарт зөвлөлгөө өгч байсан гэж би чинь бүр өглөө ороод тэр хүмүүстэй уулзалт хийгээд орой гарч ирдэг. Бүр ядарчихсан гарч ирдэг байсан байхгүй юу.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Насанжаргалтай хамт явж байхад тэгж байсан ш дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Бүүр ядарчихаад орж ирнэ.
Буяндэлгэр -
Үнэгүй тараалаа гээд байсан тэр үед чинь тиймээ?
Хандсүрэн -
Тийм ш дээ. Гоо сайхны бүтээгдэхүүнийг үнэ төлбөргүй тараалаа өглөө гээд аягүй сайн хүлээж авч байсан. Би чинь тэгэхэд бас буян үйлдэж л явлаа ш дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха. Том буян.
Хандсүрэн -
Буян үйлдэж явсан. Би чинь тэгээд ерөөсөө 92 оноос эхлээд эмэгтэйчүүд рүүгээ л чиглэж эхэлсэн л хүн байна лээ л дээ. Хүн чинь ингээд юм хийгээд яваад байхаар өөрөө өөртөө хэний төлөө юу хийж явж байгаа билээ гэдгээ би ийм ачтай тустай хүн гэж өөрийгөө үнэлдэггүй юм байна лээ ш дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Хүнд тус боллоо гэж мэддэггүй юм байна лээ. Хэзээ хойно нь эргээд бодоход би нээрээ бас ч гэж цагийн зэвүүн цагийн хүнд үед бас ингээд явж байсан гэж бодогддог юм.
Буяндэлгэр -
Аа ха. Хүнд цаг үед их явж тиймээ?
Хандсүрэн -
Хүнд цаг үе.
Буяндэлгэр -
Хүнд цаг үе. Юм ховор үе байсан юм байна ш дээ.
Хандсүрэн -
90-92 онд бол бүр хүнд байдалд орчихсон байсан байхгүй юу. 91 онд бол бүр ч хэцүү байсан.
Буяндэлгэр -
Картын ...
Хандсүрэн -
Картын системд орчихсон байсан. Тэгээд тэр үед чинь тэр нэг одоо ажлаасаа гараад хар залуугаараа тиймээ? Надад их хүнд байсан. Тэгээд улс орны ч байдал хүнд. Өөрөө ч ажилгүй болж хүнд байдалд ороод л ...
Буяндэлгэр -
Ажлаас гэнэт халагдах хүнд биз?
Хандсүрэн -
Ёстой хүнд.
Буяндэлгэр -
Хар багаасаа ажил хийгээд сурчихсан юм чинь тиймээ?
Хандсүрэн -
Би чинь 16, 7-тайгаасаа эхлээд урлаг гэдэг юманд чинь холбогдож урлагтай холбогдож эхэлсэн хүн чинь урлаг гэдэг чинь ерөөсөө хүний бүх л сэтгэл санааг чинь эзэмдчихсэн л байдаг ертөнц юм байлаа ш дээ. Хүн чинь ерөөсөө тэрийгээрээ хооллож ундалж ерөөсөө сэтгэл санааны хувьд бол маш их өндөр явдаг. Тэгээд тэр юмнаасаа тэгээд гарахаар чинь зэрэг маш хүнд дарамтанд ороод би чинь ерөөсөө бараг 2 сар уйлсан байхаа. 6 сард гараад 9 сард тоглолттой байсан. Улаан-Үд, Эрхүүгээр явсан л даа.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Дуурийн театрын төлөвлөгөө орлого нийлүүлэх юманд чинь би чинь сүүлийн 2 жилд 88-н оноос эхлээд 90, 91-н он гээд тэр чинь бас хүнд байлаа шүү дээ. Дуурийн театрын орлогын төлөвлөгөөнүүд биелэхгүй бид нар чинь ерөөсөө 4 улиралд л бригад явж байлаа ш дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тэгэхэд би тэнд чинь бригад явдаг байсан юм.
Буяндэлгэр -
Бригад явна гэдэг чинь хөдөө орон нутгаар ...
Хандсүрэн -
Хөдөө орон нутгаар концерт тоглоно гэсэн үг. 18 аймаг гэж байлаа ш дээ. Тэр үед чинь.
Буяндэлгэр -
Тийм.
Хандсүрэн -
18 аймгаар чинь ёстой жилийн 4 улиралд гэдэг чинь ер нь амрахгүй шахам явж байсан байхгүй юу.
Буяндэлгэр -
Гэрийн бараа харахгүй явж байсан байна ш дээ.
Хандсүрэн -
Бараг харахгүй шахам явж байсан. Орлогын төлөвлөгөө биелүүлээд сайн явлаа гээд байдаг. Тэгээд ерөөсөө тэгж явж байснаа сүүлийн 2, 3 жил 88, 89, 90, 91 оны үед тэгж явж байсан юм чинь 91 онд гэнэт ажлаас халагдахаар чинь тэр чинь одоо ямар байдалд орох вэ? Хүн чинь тиймээ?
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Хүнд байдалд ордог юм байна лээ. Сэтгэл санаагаар унаад тэгээд урлагийн хүн гэдэг чинь маш их зөөлөн уян байдаг ч юмуу хаашаа юм маш хэцүү байсан.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тэгээд яахав хүн чинь ингээд бас нэг өөрийгөө дайчлаад өөрөө хамт олны дунд ороод өөрөө өөрийгөө дайчлаад ингээд өөрийгөө хөгжүүлээд аваад явахаар зэрэг бас тэгээд өөрчлөгддөг л юм байна лээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Ер нь тэгээд би бүрмөсөн хаясан урлагийг тэгээд би эргэж ерөөсөө урлагт ганц дуу ч 17, 8, 9 жил болоход би ганц ч дуу дуулж үзээгүй.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Би ерөөсөө гадаадад төрийн бус эмэгтэйчүүдийн байгууллагад янз бүрийн хурал муралд гадаадад зөндөө явж байсан л даа.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тайваньд, Хятадад, Японд, Гонгконгод явж байсан л даа.
Буяндэлгэр -
Аа ха. Төлөөлөгчөөр оролцож байсан уу?
Хандсүрэн -
Төлөөлөгчөөр орж байсан.
Буяндэлгэр -
Уригдаж орж байсан тийм үү?
Хандсүрэн -
Урилгаар явж байсан. Тэгж байхад яах вэ? Тайзан дээр хөгжимгүй өөрийнхөө дуулдаг дуунуудаа дуулчихдаг л байсан. Тэгээд эрх биш өөрийн дуу олон жил 27, 8 жил дуулсан хүний хоолой арай өөр л байдаг юм шиг байна лээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Сонсоод аягүй их өндөр хүлээж авдаг байсан.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Зүгээр хөгжимгүй зүгээр гараад хоёр бадаг дуу дуулахад чинь тэгээд сайхан л хүлээж авч байсан. Ямар дуучин бэ? Ямар дуучин бэ? гээд дуурийн дуучин шиг хоолойтой байна гээд.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Сонгодог дуучны хоолойтой байна ш дээ гээд ингэдэг байсан.
Буяндэлгэр -
Юу дуулдаг байсан? Тухайлбал.
Хандсүрэн -
Янз янзын би тэгээд голцуу Учиртай гурван толгой дуурийн Нансалмаагийн аригаас дуулчихдаг байсан. Жаргалын зам дуурийн ари маригаас дуулчихдаг байсан.
Буяндэлгэр -
Одоо тэрний аль нэгээс дуулаатах даа. Аль нэгнээс нь санаанд байгаагаас нь дуул. Сонин байна.
Хандсүрэн -
/ дуулав/ Модтой сайхан уул нь хө
Монгол газрын чимгээ хө
Ерөөлтэй учирсан хүү минь
Ёстой миний амрагаа
Зөөлөн салхинд найгаж
Цэцэг навчис ганханаа хө
Цээжиндээ хүүгээ хэлэхэд чинь
Чихэнд минь аятайхан сонсогдоно.
Буяндэлгэр -
Ёстой гоё байна. Нээрээ өөр байна. Та нарын юу нээрээ өөр байна шүү.
Хандсүрэн -
Тэгээд дуулахгүй болохоор хоолой унтчихдаг юм байна. Ер нь тэгээд бид нар чинь аймаар их эрүү мэрүү ингэж хөдөлдөг үргэлж хор гэдэг чинь маш хурдан темптэй дан темптэй ч дуулна. Өдөрт 60, 70 бадаг дуу дуулдаг байхгүй юу.
Буяндэлгэр -
Яаж хүч хүрч байнаа?
Хандсүрэн -
Оперийн дууг дуулбал дуулж сургууль хийж дуулна. Хоёр оперийн дуу ч юмуу? Тэгээд дунд нь янз бүрийн найрал дууг дуулдаг. Тэгээд 60, 70-аад бадаг дуу дуулж байгаа байхгүй юу. Заримдаа 100 бадаг ч дуулдаг байх.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Маш их дуулна ш дээ. Тэр чинь хурдан темптэй, удаан темптэй янз бүрийн темптэй дуулдаг. Тэгээд нөгөө хүний амны хайрцаг чинь маш их хөдөлгөөнтэй байдаг учраас бид нар чинь үг хэлэх хоолойны өнгө темп чинь аягүй их тод чанга байдаг ш дээ. Одоо бол би чинь ерөөсөө тэгж дуулахаа больчихоор чинь ерөөсөө эрүү зуураад юм ч ярьж чадахаа больчихож байгаа ш дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Ийм болчихдог юм байлаа ш дээ.
Буяндэлгэр -
Маш их дасгал болдог юм байна тиймээ?
Хандсүрэн -
Маш их дасгал. Хэл эрүүний дасгал тэгээд маш их дасгал болж байгаа юм чинь. Үргэлж дасгал, үргэлж хөдөлж байгаа юм чинь дуулна гэдэг чинь. Хүн чинь ярихгүй дуулахгүй байхаар бүр юм ч ярьж чадахаа больчихсон юм шиг санагдаад байдаг юм. Эрүү мэрүү зууралдаад ч байх шиг. Тийм болчихдог юм байна лээ. Одоо 17, 8 жил болчихлоо ш дээ. Хэцүү юм байна. Их хэцүү хүн чинь зүгээр нэг дуучин биш бид нар дуучин дуучиндаа концертны дуучид байна ш дээ.
Буяндэлгэр -
Тийм.
Хандсүрэн -
Концертны дуучид өдөрт нэг хоёр тоглолт юмуу? Нэг тоглолт хийхэд их л бол 9 бадаг 12 бадаг дуу дуулна даа. Концертны дуучид чинь.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тэгэхэд дуурийн дуучид чинь тийм биш байхгүй юу. Маш их 70, 80-н хүнтэй архестерийг давж гарч дуулж байгаа тиймээ? Тэгээд 60, 70 хүнтэй хөгжимчдийн тэр темп хэмжээтэй яг зэрэгцэж дуулж байгаа тэр хоолойны темп өөрийнх нь хэлж байгаа үг тэр бүхэн маш их том их сургууль хийж байгаа юм даа. Өдөрт чинь. Жирийн нэг концертны дуучдаас шал ондоо л доо.
Буяндэлгэр -
Өөр юм байна тиймээ?
Хандсүрэн -
Өөр өөр. Маш их сургуулилт хийнэ. Өөр өөр дуулна гэдэг чинь зүгээр нэг хэдэн бадаг дуу дуулчихаад явж байдаг юм биш. Өчнөөн мадаг дуу дуулж байгаа ш дээ. Оперийг амилуулж байгаа юм чинь найрал дуу юм байна ш дээ. опери гэдэг юмыг амьдруулж байгаа амин сүнс нь найрал дуучид шүү дээ. Ард түмэн болж тайзан дээр байж байгаа. Гол ролийн хүмүүсийг тэтгэж...
Буяндэлгэр -
Тийм байна.
Хандсүрэн -
Өндөрт өргөж байгаа тайзны ард түмэн бол найрал дуучид. Цаана хөгжим аркестер 60 хүнтэй том аркестер байгаа шүү дээ. Тэнд чинь агуу том уран бүтээл явагдаж байгаа. Солист, хөгжим, найрал дуучид гурвын нэгдэл. Опери гээд тайзан дээр ороод ирэхэд тэнд чинь амьдрал явагдаж байгаа шүү дээ. Удирдаач гэж байна. Удирдаач чинь 50, 60 хөгжимчин, найрал дуучид, 5, 6 солист гээд бараг 200 гаруй хүнийг удирдаж байгаа. Маш том үүрэг гүйцэтгэж байгаа биз.
Буяндэлгэр -
Тийм байна. Манай дуурийн театрыг Азид байхгүй том дуурийн театр гэж ярьдаг юм билээ? Зүүн өмнөд Азид дуурийн театр гэж харьцангуй бага байдаг юм бол уу?
Хандсүрэн -
60, 70 оны үе 70 оны дунд үеэс 80 оны дунд үе хүртэл Азид бол маш оргилдоо хүрч байсан үе шүү дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
За тэгээд Бид нар тэр үед Хятад мятад ямар байсныг ёстой мэдэхгүй. Тэр үед бид нар битгий хэл харилцаа сайн байсан юмуу? Мэдэхгүй.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
2000 оноос хойш Хятадын юуг сонсоод байхад мундаг дуучид байдаг юм байна лээ.Оперийн дуучид.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Опери гэдэг юм байдаг юмуу? Үгүй юмуу мэдэхгүй. Би хараач үгүй үзээч үгүй. Оперийн дуучид гэж байдаг юмуу мэдэхгүй. Ер нь тэгээд ямар нэгэн мэдээлэл зурагтаар харж байхад янз бүрийн оперийн дуучид том том сонгодог дуулдаг дуучид байдаг юм билээ.
Буяндэлгэр -
Байгаа л даа.
Хандсүрэн -
Гадаадад Италид төгссөн мундаг мундаг дуучид байдаг юм билээ. 60 оны сүүлээс 80 он хүртэл бол Азидаа бол Монгол л байсан.
Буяндэлгэр -
Манайхан дэлхийн сонгодогуудыг бараг бүгдийн тавьсан шүү дээ. Опер балет...
Хандсүрэн -
Дэлхийн сонгодогуудыг бол бүгдийн тавьсан. 20 гаруй гадаадын дуурь гэхээр дандаа сонгодогуудын л авч тавьсан байгаа. Оросын Италийн гээд бүгдийн тавьсан. Балет байна. За тэгээд дээр нь симфони аркестер байна. тэгээд манайхан Бетоховен дуулж байлаа шүү дээ. 9-р симфони гэж алдартай.
Буяндэлгэр -
Алдартай. 9-р симфони гэж тийм. Манайхан чадвартай шүү.
Хандсүрэн -
Театрын урлаг бол 70, 80-аад оны үед бол мундаг хөгжиж байсан л даа. Дуучид ч мундаг байсан.
Буяндэлгэр -
Чадалтай дуучид байсан шүү.
Хандсүрэн -
Манайхан соёл урлагаа хөгжүүлэх тал дээр их анхаарал тавьж байсан юм шиг байгаа юм.
Буяндэлгэр -
Тийм.
Хандсүрэн -
50-аад оны үед Загдсүрэн гуай, Хайдав гуай, Пүрэвдорж гуай эд нар төгсөж ирж байсан. Жинхэнэ дуурийн ноён нуруу болох хүмүүс ирчихсэн байсан байхгүй юу. Загдсүрэн гуай ямар гоё дуулдаг байсан билээ? Хайдав гуай байна. Банди гуай байж байна тиймээ? Дараа нь залгуулаад Уртнасан...
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Хавлайш тэгээд ингээд гараад ирсэн. Уртнасан бол 70-аад оны сүүлч 80-аад оны эхээр бол Монголын дуурийн театрын гол хүн байлаа шүү дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Сайхан дуучин байлаа. Сайхан дотоод сэтгэлгээтэй хүн байлаа. Ямар сайхан. Бид нар чинь нээрээ Уртнасангаараа бахархдаг байлаа шүү дээ.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Үнэхээрийн чадалтай байсан. Сайхан калартуурууд байлаа. Цэцгээ гээд одоо энэ Болдоогийн ээж ш дээ. Жамъян гуайн Цэцгээ гээд...
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Болдоо гээд Камертоны Болдоо байна ш дээ?
Буяндэлгэр -
Тийм.
Хандсүрэн -
Түүний ээж ш дээ.
Буяндэлгэр -
Аа аа.
Хандсүрэн -
Цэцгээ гээд морин хуурч Жамъян гуайн охин шүү дээ. Тэр чинь бас сайхан калартуур байлаа. Монголын анхны калартуур даа.
Буяндэлгэр -
За за баярлалаа. Монголын урлагийн түүхийг сайхан ярьж өглөө. Манай дуучид бүжигчид чадалтай шүү.
Хандсүрэн -
Чадалтай чадалтай.
Буяндэлгэр -
Одоо эргээд дуурь балет сэргэх байхаа. Тиймээ?
Хандсүрэн -
Сэргэх байхаа. Театр дотор ороход бол бүгд байгаа ш дээ. Тайзны ар талд ажиллаж байгаа оёдолчин тиймээ?
Буяндэлгэр -
Тийм.
Хандсүрэн -
Тайз засагч гэрэлтүүлэгч гээд тиймээ?
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Дуурийг амьдруулж байгаа шүү дээ.
Буяндэлгэр -
Арын амин сүнс нь тиймээ?
Хандсүрэн -
Тэгээд дээр нь балет байна. Сонгодог балет бол 60-аад оноос эхэлсэн дээ. Би 63 онд орсон гэхээр 60-аад оны үед балет бол мундаг байлаа шүү дээ.
Буяндэлгэр -
Мундаг байсан.
Хандсүрэн -
Цэрмаа, Шаравдорж, Ганбаатар...
Буяндэлгэр -
Оюун....
Хандсүрэн -
Оюун, Оюунбат гээд л тиймээ?Пээ ёстой мундаг. Гайхалтай.
Буяндэлгэр -
Бүгдээрээ ЗХУ-д сургууль төгссөн тиймээ?
Хандсүрэн -
Тийм бүгдээрээ Оросод ЗХУ-д бэлтгэгдсэн. Мундаг жүжигчин Туул тиймээ?
Буяндэлгэр -
Тийм. Сайхан ч хүүхнүүд байсан.
Хандсүрэн -
Сайхан хүүхнүүд байсан. Сайхан ч ажиллуулж байсан.
Буяндэлгэр -
Тийм.
Хандсүрэн -
Ажиллаж чадаж байлаа тэд нар чинь.
Буяндэлгэр -
Тийм.
Хандсүрэн -
Маш сайн жүжигчид. Монголд ирээд Монголын дуурь балет үзсэн хүн бол сэтгэл хангалуун гардаг байсан.
Буяндэлгэр -
Хангалуун гардаг. Тэр үед чинь Чайковскийн “Хунт нуур”-ыг тавьсан. “Спартак”-ыг тавьсан. “Цэнхэн нүдэн бүсгүй”-г тавьсан. Миний санаанд байгаагаар...
Хандсүрэн -
Оо олон олон.
Буяндэлгэр -
Тийм жүжгүүдийг их тавьсан ш дээ. Дууриас гадна тиймээ?
Хандсүрэн -
Шекарзде байна.
Буяндэлгэр -
Тийм Шекарзде байна. Шаравдож бүжиглэдэг байсан. Би үзэж байсан тийм.
Хандсүрэн -
Түүн дээр Шаравдорж үнэхээрийн гоё харагддаг байсан. Ямар гоё хүүхэн...
Буяндэлгэр -
Гоё хүүхэн ш дээ.
Хандсүрэн -
Ямар гоё хүүхэн тэр нүд мүд нүүр мүүр үнэхээрийн гоё байсан. За тэгээд Шаравдоржийн дотор сэтгэлгээ пээ ямар гоё гээч. Би театр очоод өдөр харьдаггүй байсан ш дээ. Өдөржингөө үзээд дасгал сургуулийн хараад, тэр үед жаахан хүүхэд байлаа гэр орны ажил төрөл байхгүй. / Инээв/
Буяндэлгэр -
Ямар гоё юм гээд хараад тиймээ?
Хандсүрэн -
Бүтэн жил салдаггүй байлаа шүү дээ. Өдөржингөө үзээд орой ажлаа тараад харьж унтаад өглөө ирээд тэнд чинь...
Буяндэлгэр -
Театр луугаа яараад л ...
Хандсүрэн -
Тийм яараад л ялангуяа бүжгэн жүжиг харах гэж балет харах их дуртай байсан. Яагаад гэвэл хамгийн гол нь хүмүүсийн харах гээд тэр бүжигчдийг харах гээд...
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тэгээд хөгжмийн сонсох гээд нуугдаад л суугаад байдаг.
Буяндэлгэр -
/Инээв/
Хандсүрэн -
Ямар гоё гэж бодож байнаа. Ёстой гоё. Тэгээд театр ороод би Чайковскийн “ Евгений Онегин” дуурийн найрал дуунд анх удаа тоглосон.
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Миний анхны дуурь бол “Евгений Онегин”
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Тэгээд “Учиртай гурван толгой” Монголоос...
Буяндэлгэр -
Аа ха.
Хандсүрэн -
Миний анхны уран бүтээл ингэж эхэлж байсан.
Буяндэлгэр -
За баярлалаа. Сайхан түүх ярьж өгсөнд баярлалаа.
Interviews, transcriptions and translations provided by The Oral History of Twentieth Century Mongolia, University of Cambridge. Please acknowledge the source of materials in any publications or presentations that use them.
